Zopas publiceerde VPRO de laatste aflevering van de podcast 'Opgejaagd'. Deze podcast van 9 afleveringen over het school- en kinderopvangsysteem in Nederland is hartverwarmend en -verscheurend tegelijk. De manier waarop Jennifer Pettersson het systeem in vraag durft te stellen, vanuit haar getormenteerdheid tussen hoe het er in de praktijk aan toe gaat in Nederland en wat haar moederinstinct en haar Zweedse roots haar ingeven, is ronduit prachtig. Het deed haar grijpen naar de pen en heeft uiteindelijk geleid tot deze mooie podcast waarin ze als een echte onderzoeksjournaliste het Nederlandse en Zweedse school- en kinderopvangsysteem naast elkaar legt en zich verdiept in de onbekende wereld waarin Nederlandse kinderen vertoeven van 9u tot 5u. Ook de echtheid en kwetsbaarheid in de gesprekken tussen haar en haar man zijn zo mooi.
De rode pil of de blauwe?
Als ik nieuwe kennis opdoe waarvan ik niet meteen weet hoe ik er mee om moet, dan denk ik vaak aan de pil-scène uit de film 'The Matrix'. De rode pil staat voor kennis, vrijheid en de bikkelharde waarheid (de realiteit). De blauwe pil staat voor veiligheid, gemakzucht en gelukzalige onwetendheid (de illusie). Vaak denk ik dan. Ignorance is bliss (onwetenheid is gelukzaligheid). Soms wou ik gewoon dat ik een hoop dingen niet wist. Ik zou veel gelukkiger en zorgelozer door het leven gaan. Maar je kunt iets niet gewoon 'ont'-weten. En anderzijds ben ik ook juist heel blij en dankbaar met de kennis die ik opdoe omdat het een kado is en een uitnodiging om er iets mee te doen, om er mee aan de slag te gaan. Als ik echter niets doe met die extra kennis, is het gewoon pure balast. Een inzicht waar je achter staat maar niet naar kan leven of handelen, is gewoon extra druk op je schouders, en nóg een reden erbij om jezelf op je kop te geven. De paradox van kennis.
En zo ervaar ik ook deze podcast. Het is heel confronterend om te horen hoe het er aan toe gaat in de scholen en opvang waar we onze kinderen 5 dagen per week naartoe sturen. Willen we dit wel weten? Ja en nee. Ja, want onze kinderen zijn hét belangrijkste wat er is. Ze zijn ons alles en onze toekomst. Maar ook neen, want het zou wel eens heel ongemakkelijk kunnen zijn en ons zodanig uit evenwicht kunnen brengen dat het leven zoals we het gewend zijn begint te wankelen op zijn fundamenten. En dat is exact waar mijn vrouw en ik mee te maken hebben.
Nederland is België toch niet
Maar het gaat hier toch over Nederland? Ja, alleen vrees ik dat het in België niet veel beter is. Ook in België ligt de focus op 'onze kinderen zo goed en snel mogelijk in het systeem laten passen' en ondertussen verliezen we hét belangrijkste, het welzijn van onze kinderen, uit het oog. De vele labels die kinderen opgeplakt krijgen en de toenemende demotivatie bij kinderen getuigen daarvan. Scholen en leerkrachten geven dag in dag uit het beste van zichzelf voor onze kinderen. Dat is bewonderenswaardig en daarvoor verdienen ze ons eindeloze respect! Maar met klassen van 24 tot 30 kinderen kun je als leerkracht onmogelijk de kwaliteit bieden die je zou willen bieden en elk kind de aandacht geven die het nodig heeft. Je moet een supermens zijn om die klus te klaren. Er is heel wat in beweging op vlak van onderwijs en er zijn ongetwijfeld scholen die hier wel in slagen. Wat mij vooral zorgen baart is dat het welzijn van het kind en de manier van communiceren met onze kinderen niet met stip bovenaan staan in de visie, missie en het reglement van 'elke' school. Dat zou prioriteit nummer 1 moeten zijn. Kinderen zijn van nature zeer nieuwsgierig en leergierig. Als ze zich goed in hun vel voelen gaan ze leren vanuit nieuwsgierigheid en omdat ze zelf 'willen' bijleren. In de doorsnee school wordt die nieuwsgierigheid en leergierigheid echter geleidelijk aan gefnuikt. Is dat wat we willen voor onze kinderen?
Hoe is het ooit zover kunnen komen? Van bij het begin voelde het niet goed om onze dochter naar een crèche te brengen. Dat ze een huilbaby was zal daar zeker iets mee te maken gehad hebben. Maar het idee alleen al dat ze op zo 'n jonge leeftijd 9u per dag in een crèche zou zitten weg van haar mama en papa, zodat die geld kunnen gaan verdienen om 'het leven' en de zorgen voor dat kind te betalen, strookte helemaal niet in ons hoofd. Hoe is het ooit zover kunnen komen?? Mensen gaan kei hard werken om de lening op hun 'eigen' huis en hun 'eigen' wagen te betalen. Daardoor, en door een systeem dat thuisblijven bij de kinderen niet voldoende ondersteunt, worden kinderen ons inziens veel te vroeg gedropt in een crèche om dat hele systeem te doen laten draaien en gaan de ouders dan ook nog eens werken om die opvang voor hun kind te kunnen betalen. Dit is het nieuwe normaal geworden.
Bij veel mensen voelt dit diep van binnen niet OK. Ze weten diep van binnen dat het ergens niet klopt, maar omdat er niet veel alternatieven mogelijk, zichtbaar of haalbaar zijn gaan we mee in de mallemolen en sussen we onszelf met de gedachte dat het zo hoort te zijn. Ik en vooral mijn vrouw hebben vele uren gespendeerd met onze dochter tijdens de 'drop off'-fase, zoals wij dat noem(d)en. Het moment waarop we onze dochter moesten achterlaten in de crèche of op school. We deden dat om de overgang niet te abrupt te laten verlopen en gaven haar zo de tijd om zelf los te koppelen. Thank god voor de glijdende uren! Dit vraagt tijd, maar het werkte. Het was een manier om haar niet huilend achter te hoeven laten in de crèche en op school. Waarom deden we dat?
Het is daar veel te druk en saai Wel, onze dochter gaat niet graag naar school. "Het is daar veel te druk en saai!" horen we uit de mond van een kind van 3,5?! Dankzij de tijd die we 's ochtends namen om afscheid te nemen hadden we een evenwicht gevonden, tot ze op een dag een minder leuke ervaring had op school door een stom voorval. Kan gebeuren. Maar voor haar was dit een trauma waardoor naar school gaan niet meer veilig voelde. Sindsdien is naar school gaan een lijdensweg geworden. En dat klopte niet voor ons. Ik ben nogal geneigd om mee te draaien in het systeem uit schrik om vreemd bekeken te worden. Daarom was ik geneigd om haar tegen mijn vadergevoel in te doen laten passen in dat systeem en door de bittere pil te bijten, zijnde: haar huilend en schreeuwend totaal overstuur en in paniek van me af laten trekken door een juf (ze klampte zich dan aan me vast als een aapje). Maar dan kwam er een oerkracht in me naar boven die zei "Neen, niet op die manier" en ik nam haar mee terug naar huis. Zo nam mijn vrouw haar de laatste tijd wel vaker mee naar huis en uiteindelijk is onze dochter de laatste weken van het schooljaar niet meer naar school geweest. En dan begint het hele systeem dat we gewend zijn te wankelen, want papa en mama horen toch te gaan werken om de rekeningen te kunnen betalen?
Tegenwind en hobbels
Op het einde van aflevering 5 van de podcast heeft interviewster Jennifer een gesprek met haar Zweedse vader van bijna 80, die trots is dat zij haar dochtertje van 6 jaar thuis gehouden heeft van school omdat ze niet meer graag naar school gaat. Het enige wat hem bezighoudt is hoe zijn kleindochtertje gered kan worden. "Je moet je dochter kost wat kost redden", zegt hij. Dat een man van twee generaties ouder zo reageert op het thuishouden van een kind dat niet naar school wil, kunnen we
ons hier in België moeilijk voorstellen. Dat is meteen ook de reden waarom mijn vrouw en ik er met quasi niemand over gepraat hebben. Kritiek en goedbedoelde advies konden we missen als kiespijn, want we voelden ons al onzeker genoeg in deze situatie. En we hadden al een hele kluif aan onze eigen innerlijke criticus: "Ligt het aan ons? Beelden we ons dit gewoon in? Zijn we dan zo abnormaal? Liggen onze verwachtingen misschien te hoog of zijn we overbezorgd?"
We gingen gericht op zoek naar hulp. Zo kwamen we terecht bij een pedagoog, en een kinderfluisteraar en zijn we ook met ons eigen aandeel in dit verhaal aan de slag gegaan. We zijn er nog lang niet, maar ondertussen hebben we zicht op een andere school die hopelijk meer aansluit bij de noden van onze dochter. Dat stemt ons gerust . Maar we beseffen heel goed dat we niet kiezen voor het pad van de minste weerstand en dat dat ongetwijfeld betekent dat we gaandeweg nog geconfronteerd zullen worden met tegenwind en hobbels op het parcours. Opkomen voor onze kinderen Ik kan elke ouder de podcast "Opgejaagd" aanraden. Hij stemt tot nadenken over de systemen waar we onze kinderen aan overleveren. Wij als ouders kunnen het verschil maken door op te komen voor onze kinderen en mee invulling te geven aan de plekken waar onze kinderen zoveel dagen van hun leven slijten. En dat is hoog nodig want er is een groot gebrek aan individuele aandacht voor onze kinderen. Er wordt vaak gepraat 'over' het kind, alsof het kind zelf niet kan aangeven wat het nodig heeft. Daardoor krijgt een kind al van jongs af aan het gevoel dat zijn gevoelens, zijn behoeften en zijn mening er niet toe doen. Hierdoor koppelt het geleidelijk aan los van zichzelf en gaat het meer en meer (on)gewenst gedrag stellen ten koste van de eigen noden. En van die kinderen verwachten wij vervolgens dat ze zo snel mogelijk zelfstandig worden en opkomen voor zichzelf en hun eigen mening... De mening waarvan we hen van kinds af aan hebben 'leren' vervreemden en afstand nemen. Ziet u de patstelling?
Link naar de podcast: https://www.vpro.nl/programmas/opgejaagd.html
Comments